Wij hebben een groot aantal verpleeghuizen via een zo te noemen ´lekenvisitatie´ op de binnen- en buitenkant beoordeeld. Wij deden dat als geïnvolveerde buitenstaanders met kennis en ervaring in de ruimtelijke ordening, stedenbouw, architectuur en de zorgverlening. Wij hebben de verpleeghuizen met name beoordeeld vanuit de bewoner, de naaste en lokaties in de buurt: hoe open is het gebouw ten opzichte van de omgeving, hoe is het gebouw gesitueerd in relatie tot winkels en openbare voorzieningen, hoe is de bewegwijzering, zijn de algemene voorzieningen gastvrij gesitueerd, waar zijn de kamers van de bewoners en waar zijn de werkplekken, hoe is de entree, de receptie en de beschikbare informatie, welk imago straalt het gebouw uit.
Wij Concludeerden
Het opdrachtgeverschap van zorgorganisaties moet worden geprofessionaliseerd. Als bestuurder moet je je de vraag stellen: ben ik voldoende geëquipeerd om goed tegenspel te bieden aan de jongens uit de harde sector van de bouw?
Op onze lekenvisitatie bereikten wij heel veel entrees eerst nadat wij een groot parkeerterrein moesten oversteken. We zagen heel veel lage en benauwde plafonds. Via kruip-door sluip-door routes moesten we ons te vaak een weg banen naar de algemene ruimtes. De bewegwijzering is dikwijls hopeloos of ontbrak. De informatie bij de entrees is in veel organisaties onvolledig of afwezig. We troffen veel werkplekken op de begane grond, gelegen aan de tuin, terwijl de bewoners op de hogere verdiepingen waren gehuisvest. Daardoor vergt het meer inspanning en tijd om juist de bewoners buiten te kunnen laten zijn. Veel huizen zijn donker en hebben onvoldoende lichtinval, terwijl natuurlijk licht, het dementieproces afremt.
Er dient een goede checklist te komen voor opdrachtgevers, architecten, gemeenten, corporaties etc. waardoor in ieder geval een bewuste keuze wordt gemaakt t.a.v. het ontwerp. In bijlage 3 is daarvoor een aanzet opgenomen.
Maak een checklist op de interne en externe functies voor algemeen gebruik en hun gewenste locatie en beoordeel deze op mate van afleiding, verleiding, reuring en ontmoeting. Schenk aandacht aan de buitenruimte. Zoek combinaties met behoeften van de buurt en laat de buitenruimte aansluiten op de buurt. Verleid bewoners en leid ze af. Een brievenbus om op uit te kijken of een glasbak voor het raam. Stel tegen een acceptabele vergoeding voorzieningen in het huis open voor de buurt. Daarmee wordt tegelijkertijd een bron aangeboord voor de werving van vrijwilligers. Looproute langs zorgcentra Jannie Bunk- van Buuren bedacht de volgende originele tip: Lint 10. Het is een uitgezette wandel-, jog- of hardlooproute die de wijken in het dorp (Baarn) verbindt en oog heeft voor de ouderen die in de zorgcentra nauwelijks of niet meer uit de voeten kunnen. Deze route wil hardlopers, joggers en wandelaars inspireren om bij het passeren van de ramen van de zorgcentra de bewoners daarachter even te groeten of de hand op te steken. Zo’n klein gebaar doorbreekt hun soms veel te stille dagen al is het maar voor even. Zulke routes zijn natuurlijk overal in het land uit te zetten. Bij nieuwbouw: selecteer een architect die zich weet in te leven in mensen met dementie en die zijn ontwerp samen maakt, met een team, waarin ook verzorgenden en verplegenden, maar ook naasten zitting hebben. (Architectuur) - 23 juni 2011 Neem een voorbeeld aan tal van creatieve oplossingen die –vooral- in andere sectoren bestaan om het benauwend effect van verlaagde systeemplafonds tegen te gaan. Kies voor een industriële uitstraling en laat buizen zien. Of schakel een decorbouwer in om ruimte en ‘lucht’ te creëren in de gangen. (Architectuur) – 26 augustus 2011 Gebruik de geschiedenis! Neem de historie van het gebouw mee in het ontwerp en de aankleding van het gebouw. Plaats bijvoorbeeld een plaquette aan de buitenmuur waarop historische informatie terug te vinden is. (Architectuur) – 8 september 2011 Investeer in een plafond-railsysteem voor tilliften. (Architectuur) – 22 september 2011 Combineer winkel, receptie en restaurant balie. Het is efficiënter en je realiseert er langere openingstijden mee. (Architectuur/Ondersteunde functies) – 22 september 2011 Zorg in het ontwerp dat bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen ieder een eigen balkon, terras of tuin hebben. PG bewoners zouden een goed toegankelijke buitenruimte rechtstreeks aan de gemeenschappelijke woonkamer moeten hebben, zodat zij gemakkelijk en regelmatig frisse lucht kunnen scheppen. (Architectuur) – 3 november 2011 Denk aan plaatsen van lekker zittende banken, waar bewoners een uiltje op kunnen knappen in de middag. Een goed voorbeeld zijn de uitnodigende leren banken in de woonkamer van De Herbergier in Arnhem. (Architectuur) - 13 januari 2012Als je toch gaat renoveren, ontwerp dan een combi van wonen voor jong en oud. Jongeren en studenten brengen leven in de brouwerij en willen wellicht ook een handje betaald of onbetaald helpen. (Architectuur) - 9 februari 2012
Ontwerp in de woonkamers een keuken in de vorm van een hoefijzer. Enerzijds maakt dit mogelijk om tijdens de maaltijdbereiding het contact met de bewoners te handhaven, anderzijds geeft het mogelijkheid meerdere sferen te creëren, zoals een leef- en een eetgedeelte. (Architectuur) – 24 februari 2012
Hang bij verbouwingen in en rond het huis een webcam op, zodat bewoners en bezoekers via een tv-scherm in het restaurant de voortgang kunnen volgen. (Architectuur) - 9 maart 2012
Geef nieuwe bewoners voor vloerbedekking, vitrage en gordijnen een keuze uit verschillende mogelijkheden. Zo geef je ruimte aan eigen smaak, terwijl tegelijkertijd kwaliteit, design en bruikbaarheid/efficiency gegarandeerd zijn. (Architectuur) - 23 maart 2012
Zorg ervoor dat er was en droogtrommelaansluitingen zijn waardoor je als huis de mogelijkheid tot zelf de was doen als bewoner/familie biedt. (Architectuur) - 23 maart 2012
Maak je verbouwingsplannen helder en ondersteun dat met een maquette in het huis en visueel materiaal op je website. (Architectuur) – 5 april 2012
Betrek bij verbouwing/verhuizing de bewoners, medewerkers en familie gezamenlijk tijdens het hele proces en ga hun wensen en behoeften na. Informeer en communiceer de plannen goed en tijdig. (Architectuur) – 4 mei 2012
Creëer -ook binnen de relatieve grootschaligheid van moderne woon-zorgcomplexen- intimiteit en identiteit. Laat de binnenhuisarchitect intieme hoeken ontwerpen, waar bewoners zich alleen of met hun bezoek kunnen terugtrekken. (Architectuur) – 16 mei 2012
Beplak de deuren van een gesloten (PG) afdeling met fotobehang van bv. een boekenkast, zoals bij Topaz Zuydtwijck . Dit geeft rust voor mensen met dementie en voorkomt dat zij onrustig voor een deur staan en eruit willen. (Architectuur) – 15 juni 2012
Tover omgeving ontsierende travo- en elektriciteitshuisjes om in een kunstwerk, zoals bij Humanitas-Akropolis in Rotterdam. (Architectuur) - 7 september 2012
Leg bij de receptie en in het restaurant een plattegrond van de voorzieningen waaruit het complex bestaat, zoals we dat ook in Boswijk in Vught aantroffen en hang een plattegrond op in de hal van het huis. (Architectuur) - 7 september 2012
Zorg voor comfortabele zitbanken door het hele huis. WoonZorg- en Behandelcentrum Flecke in Joure brengt dit in de praktijk en laat zien dat alle vooroordelen over dat ‘meubliair als thuis’ niet samen kan gaan met verpleeghuizen aan de kant kunnen. (Architectuur) - 30 november 2012
Gebruik het water om wat te doen te hebben en te beleven. Kinderen kunnen er op afstand bestuurbare miniatuurbootjes in laten varen, of in het water kunnen kleine natuureilandjes worden gemaakt waarop watervogels gaan nestelen.
Integreer kinderopvang in het gebouw. Maak het zo dat ouders met de kleintjes een plein of atrium over moeten om binnen en buiten te komen. Dat is goed voor het onderling contact.
Laat afgeschermde tuinen van de groepswoningen een natuurlijk onderdeel van het landschap uit maken. Voorzie de tuinen van hekjes, waardoor naar buiten gaan makkelijker is.
Buitenruimtes zo inrichten dat het ook door fysiotherapie, ergotherapie, restaurant, activiteitenbegeleiding en bewoners en bezoekers gebruikt wordt. (Het Zonnehuis Amstelveen, 29 maart 2013)
Een ruime liftdeur die uitkomt in de woonkamer. Een vondst om zo de slaapkamers op de eerste en eventueel hogere etages, direct makkelijk in de huiskamer te laten uitkomen! (Jonkerszorg, Hoogwoud)
Ontwikkel als zorgorganisatie een visie op het verbinden van jong en oud. Zorg er bijvoorbeeld voor dat bewoners uit hun raam zicht hebben op een speelplaats of dat er gezamenlijke activiteiten met een kinderdagverblijf uit de buurt zijn. (Zorgvisite Verpleeghuis Magnushof)
Kies ervoor om schuifdeuren in een restaurant dicht te doen als er weinig bezoekers zijn. Daardoor krijgt een grote ruimte een intiemer karakter. (Zorgvisite Verpleeghuis Magnushof)
Maak vanaf de straat en op de aanrij routes duidelijk hoe je bij de zorginstelling komt. (Verpleeghuis Het Gasthuis)
De medewerkers van Bartholomeus Gasthuis, inclusief de directie, hebben hun werkplek op de tweede verdieping tussen de appartementen en woongroepen in. (tip uit thuis Voelen gids) Je houdt feeling met de mensen voor wie je werkt en de “kostbare begane grond kun je maximaal inzetten voor de bewoners.
Scherm de parkeerplaats af indien deze in het zicht staat vanaf het terras of café. (Woonzorgcentrum Steenvoorde)
Ga eens in gesprek met de gemeente over het gebruik van openbare ruimte rondom huis met betrekking tot beheer en onderhoud. Deze ruimte kan door een zorginstelling goed gebruikt worden voor de aanschaf en aanleg van bewegingstoestellen en wandelroutes en houd hiermee de bewoners actief. (Verpleeghuis De Eshoeve)
Voorzie de aanrij route van bewegwijzering (De Bieslandhof)
Zorg ervoor dat de buitenentree naast netjes en functioneel ook uitnodigend is, bijvoorbeeld door het plaatsen van een leuk kunstwerk (De Bieslandhof)
Houd in de tuin ook rekening met rolstoelgebruikers, denk aan bankjes met uitsparingen. (De Bieslandhof)
Privé tuintjes voegen extra waarde toe aan het buiten zijn. (De Bieslandhof)
Indien er ruimte voor is in de tuin zou de aanleg van een sportveld een goed idee zijn. Leuk voor jong en oud en zorgt ervoor dat vooral de jongeren wat langer en vaker op bezoek komen. (De Bieslandhof)
Buiten is bewegwijzering ook belangrijk: leg leuke wandelroutes in de buurt aan en laat zo zien wat de buurt te bieden heeft. (De Bieslandhof)
Maak via grote schuifdeuren de buitenruimte toegankelijk vanaf de binnenkant, om lekker in de zon te kunnen zitten. (Tip van het huis, Verpleeghuis Nebo)
Zet een programma à la ‘adopteer een boom’ op om de buitenruimte minder kaal te maken. (Tip van het huis, Verpleeghuis Nebo)
Denk eens aan het multifunctionele gebruik van ruimte indien er gewerkt moet worden met een kleine oppervlakte. Vergaderingen, kapster en pedicure gaan kunnen allen ondergebracht worden in dezelfde ruimte. (Tip van het Huis, 't Huis op de Waard)
Loggia balkons met verschuifbare ramen bevorderen contact met buitenwereld en bieden tevens de mogelijkheid om beschermd buiten te zitten.
Gebruik het water om wat te doen te hebben en te beleven. Kinderen kunnen er op afstand bestuurbare miniatuurbootjes in laten varen, of in het water kunnen kleine natuureilandjes worden gemaakt waarop watervogels gaan nestelen.
Integreer kinderopvang in het gebouw. Maak het zo dat ouders met de kleintjes een plein of atrium over moeten om binnen en buiten te komen. Dat is goed voor het onderling contact.
Laat afgeschermde tuinen van de groepswoningen een natuurlijk onderdeel van het landschap uit maken. Voorzie de tuinen van hekjes, waardoor naar buiten gaan makkelijker is.
Buitenruimtes zo inrichten dat het ook door fysiotherapie, ergotherapie, restaurant, activiteitenbegeleiding en bewoners en bezoekers gebruikt wordt. (Het Zonnehuis Amstelveen, 29 maart 2013)
Een ruime liftdeur die uitkomt in de woonkamer. Een vondst om zo de slaapkamers op de eerste en eventueel hogere etages, direct makkelijk in de huiskamer te laten uitkomen! (Jonkerszorg, Hoogwoud)
Ontwikkel als zorgorganisatie een visie op het verbinden van jong en oud. Zorg er bijvoorbeeld voor dat bewoners uit hun raam zicht hebben op een speelplaats of dat er gezamenlijke activiteiten met een kinderdagverblijf uit de buurt zijn. (Zorgvisite Verpleeghuis Magnushof)
Kies ervoor om schuifdeuren in een restaurant dicht te doen als er weinig bezoekers zijn. Daardoor krijgt een grote ruimte een intiemer karakter. (Zorgvisite Verpleeghuis Magnushof)
Maak vanaf de straat en op de aanrij routes duidelijk hoe je bij de zorginstelling komt. (Verpleeghuis Het Gasthuis)
De medewerkers van Bartholomeus Gasthuis, inclusief de directie, hebben hun werkplek op de tweede verdieping tussen de appartementen en woongroepen in. (tip uit thuis Voelen gids) Je houdt feeling met de mensen voor wie je werkt en de “kostbare begane grond kun je maximaal inzetten voor de bewoners.
Scherm de parkeerplaats af indien deze in het zicht staat vanaf het terras of café. (Woonzorgcentrum Steenvoorde)
Ga eens in gesprek met de gemeente over het gebruik van openbare ruimte rondom huis met betrekking tot beheer en onderhoud. Deze ruimte kan door een zorginstelling goed gebruikt worden voor de aanschaf en aanleg van bewegingstoestellen en wandelroutes en houd hiermee de bewoners actief. (Verpleeghuis De Eshoeve)
Voorzie de aanrij route van bewegwijzering (De Bieslandhof)
Zorg ervoor dat de buitenentree naast netjes en functioneel ook uitnodigend is, bijvoorbeeld door het plaatsen van een leuk kunstwerk (De Bieslandhof)
Houd in de tuin ook rekening met rolstoelgebruikers, denk aan bankjes met uitsparingen. (De Bieslandhof)
Privé tuintjes voegen extra waarde toe aan het buiten zijn. (De Bieslandhof)
Indien er ruimte voor is in de tuin zou de aanleg van een sportveld een goed idee zijn. Leuk voor jong en oud en zorgt ervoor dat vooral de jongeren wat langer en vaker op bezoek komen. (De Bieslandhof)
Buiten is bewegwijzering ook belangrijk: leg leuke wandelroutes in de buurt aan en laat zo zien wat de buurt te bieden heeft. (De Bieslandhof)
Maak via grote schuifdeuren de buitenruimte toegankelijk vanaf de binnenkant, om lekker in de zon te kunnen zitten. (Tip van het huis, Verpleeghuis Nebo)
Zet een programma à la ‘adopteer een boom’ op om de buitenruimte minder kaal te maken. (Tip van het huis, Verpleeghuis Nebo)
Denk eens aan het multifunctionele gebruik van ruimte indien er gewerkt moet worden met een kleine oppervlakte. Vergaderingen, kapster en pedicure gaan kunnen allen ondergebracht worden in dezelfde ruimte. (Tip van het Huis, 't Huis op de Waard)
Loggia balkons met verschuifbare ramen bevorderen contact met buitenwereld en bieden tevens de mogelijkheid om beschermd buiten te zitten.
